Κοίτα Πώς Μια Κοινωνία Καταρρέει γράφει ο Θοδωρής Γεωργακόπουλος.
Δεν καταρρει, φοβάμαι. Οδεύει προς τον φασισμό. Δεν εννοώ απλά, μία πιθανή αύξηση σε ποσοστά ακροδεξιών (ή ακροαριστερών) κομμάτων. Μιλάω για δημιουργία συνθηκών στις οποίες ο φασισμός μπορεί να γίνει κυρίαρχο ρεύμα.
Μακάρι να κάνω λάθος.
Με το iPad (iPad 2 πλέον) έχω αρχίσει να διαβάζω ebooks. Μου αρέσει η ευκολία αγοράς: διαβάζω για ένα βιβλίο στο Internet, το αγοράζω και μπορώ να αρχίσω να το διαβάζω σε λίγα λεπτά -τέρμα στην διαδικασία παραγγελίας από το amazon, την αναμονή για λίγες ή πολλές μέρες, την ανησυχία μετά από μερικές μέρες για το αν χάθηκε κάπου στο ταχυδρομίο και βέβαια την ταλαιπωρία να πάω να τα παραλάβω από το ταχυδρομίο στην περίπτωση που το πακέτο ήταν μεγάλο.
Υπάρχει όμως ένα θέμα που με αποτρέπει να αγοράσω ebooks: το DRM. Το DRM είναι το “κλείδωμα”, ο μηχανισμός που χρησιμοποιούν πολλά on-line βιβλιοπωλεία και εκδότες για να αποτρέψουν την “πειρατεία”.
Για παράδειγμα, αν αγοράσω ένα ebook από το amazon kindle store, μπορώ να το διαβάσω μόνο σε μία συσκευή kindle ή στο πρόγραμμα kindle που υπάρχει για διάφορες συσκευές και λειτουργικά συστήματα. Και η αλήθεια είναι ότι υπάρχει το πρόγραμμα αυτό και για iPad και για Mac OS X και για android κ.λ. Αλλά αυτό τον καιρό, εμένα με βολεύει περισσότερο το iBook της apple για ανάγνωση στο iPad. Δεν με βολεύει 100%, για παράδειγμα είναι απαράδεκτο ότι δεν μπορώ να περάσω στον υπολογιστή μου με κάποιο τρόπο τις σημειώσεις που μπορεί να κάνω σε ένα ebook καθώς το διαβάζω και για αυτό δοκιμάζω και άλλες εφαρμογές που ίσως να με βολέψουν περισσότερο. Ε, τα ebooks που αγοράζω από το amazon, δεν μου το επιτρέπουν αυτό.
Λύσεις υπάρχουν βέβαια.
Η μία είναι αυτή που μάλλον θα ακολουθήσω: αγοράζεις το ebook από το amazon, το περνάς από ένα πρόγραμμα όπως το DeDRM και μετά χρησιμοποιώντας το calibre το μετατρέπεις σε όποιο format θέλεις, ανάλογα με την εφαρμογή που θες να χρησιμοποιήσεις.
Η δεύτερη λύση είναι πιο απλή και πολύ πιο οικονομική, αλλά παράνομη: κατεβάζεις το ebook σε κάποιο torrent, τζάμπα και χωρίς DRM.
Η τρίτη είναι να περιοριστείς στα ebooks που διατίθενται χωρίς DRM στο Internet. Το Project Gutenberg έχει μία μεγάλη συλλογή από παλιότερα, κατά κανόνα, βιβλία. Μία λίστα από εκδότες που πουλάνε ebooks χωρίς DRM, θα βρείτε εδώ.
Τώρα, σας μοιάζει να αποτρέπει την “πειρατεία” το παραπάνω επιχειρηματικό μοντέλο;
Η Elaine Kim, καθηγήτρια στο UC Berkeley, έκανε ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο “Slaying the Dragon: Reloaded”, που αποτελεί μία κριτική ματιά στον τρόπο που οι Ασιάτισες γυναίκες παρουσιάζονται στον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Για να το κάνει αυτό, χρησιμοποίησε προφανώς αποσπάσματα από τα βίντεο και τις ταινίες στις οποίες ασκεί κριτική. Και, αν και τα μεγάλα στούντιο του Hollywood (στων οποίων τα έργα επικεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό) δεν διαμαρτυρήθηκαν, μία ομάδα από έξι Αμερικανο-Ασιάτες δημιουργούς ταινιών υποστήριξαν ότι καταπάτησε πνευματικά τους δικαιώματα χρησιμοποιώντας αποσπάσματα από τις ταινίες τους χωρίς την άδειά τους.
Βέβαια, η συγκεκριμένη περίπτωση εμπίπτει στο “fair use”, δηλ. μία δίκαιη χρήση για την οποία δεν απαιτείται άδεια του δημιουργού: τα αποσπάσματα είναι σύντομα και η χρήση τους έχει σκοπό την κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική κριτική. Παρόλα αυτά, φαίνεται ότι η Elaine Kim αφαίρεσε αποσπάσματα που ανήκαν σε έναν από τους δημιουργούς που διαμαρτυρήθηκαν πιο έντονα: “δεν έχουμε τον χρόνο και τους πόρους για να παλέψουμε ενάντια σε έναν δημιουργό ταινιών που μας επιτέθηκε προσωπικά και είχε παράλογες απαιτήσεις”, είπε.
Η συγκεκριμένη περίπτωση είναι μία περίπτωση στην οποία τα πνευματικά δικαιώματα χρησιμοποιούνται για να ασκηθεί λογοκρισία. Ακόμη και αν η συγκεκριμένη χρήση είναι νόμιμη, και μόνο η απειλή μίας δικαστικής διαμάχης επί των πνευματικών δικαιωμάτων μπορεί να θέσει (και θέτει στην συγκεκριμένη περίπτωση) περιορισμούς στην ελευθερία του λόγου.
Το παραπάνω κείμενο είναι ελεύθερη μετάφραση από το άρθρο του techdirt.com, Copyright As Censorship: Filmmaker Gets Fair Use Clip Removed From Documentary Over Copyright Claim.
Το blog αυτό έχει ασχοληθεί πολλές φορές με θέματα πνευματικών δικαιωμάτων, κυρίως κρατώντας μία θέση αντίθετη σε αυτά (ή για να είμαι πιο ακριβής, αντίθετη στο εύρος τους και στον τρόπο που ασκούνται σήμερα).
Αλλά είτε είναι κανείς υπέρ, είτε κατά, είτε ενδιάμεσα, το βασικό ερώτημα για να γίνει μία ουσιαστική συζήτηση είναι “ποια είναι η κατάσταση σήμερα”; Για παράδειγμα, εγώ θα ήθελα να γνωρίζω:
- πόσα χρήματα εισπράττουν στο σύνολό τους οι οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων από τις πωλήσεις κενών CD, μνημών USB, SD, σκληρών δίσκων, φωτοτυπικού χαρτιού, φωτοτυπικών μηχανημάτων κ.λ.; Θυμίζω ότι σύμφωνα με το άρθρο 18 του Ν. 2121/93 (που έχει τροποποιηθεί και με μεταγενέστερους νόμους), οι πωλήσεις όλων αυτών των προϊόντων επιβαρύνονται με “εύλογη αμοιβή” 6% που πηγαίνει μέσω ΟΠΙ (Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας) στους παραπάνω οργανισμούς…
- πόσα χρήματα εισπράττονται για “ορφανά” έργα, των οποίων οι κάτοχοι δεν είναι γνωστοί; (Δεν είμαι σίγουρος ότι εισπράττονται, αυτά τα δικαιώματα, αλλά θα ήθελα να γνωρίζω)
- ποια είναι η κατανομή του συνόλου των εσόδων που προκύπτουν από τις παραπάνω πηγές, αλλά και από άλλες, όπως οι άδειες χρήσης που πληρώνουν οι χώροι εστίασης, τα ξενοδοχεία, τα ασανσέρ (ναι, αν ακούγεται μουσική…), τα καταστήματα (ναι, αν ακούγεται μουσική…);
- Ποιο είναι το ποσοστό από όλα αυτά τα έσοδα που πηγαίνει στην λειτουργία των οργανισμών αυτών; (π.χ., η ΑΕΠΙ δηλώνει ότι “Στις άρτια εξοπλισμένες με τα τελευταία τεχνολογικά μέσα κεντρικές της εγκαταστάσεις εργάζονται 119 εξειδικευμένα στελέχη στον τομέα της Συλλογικής Διαχείρισης πνευματικών έργων”.)
- Πώς κατανέμονται τα έσοδα αυτά στους δημιουργούς; Για παράδειγμα μήπως το 90% πηγαίνει σε 100 πολύ πετυχημένους δημιουργούς και οι υπόλοιποι λαμβάνουν μηδαμινά ποσά; Ή μήπως το αντίθετο; Ή κατανομή έχει κάποια άλλη μορφή; (δεν ζητώ ονομαστικά/προσωπικά δεδομένα, αλλά για την κατανομή: τόσοι από 0-100 Ευρώ τον χρόνο, τόσοι από 100-1000 κ.λ.)
- Πώς μεταβάλλονται τα έσοδα αυτά από έτος σε έτος; Αυξάνονται; Μειώνονται; Πόσο;
Πιστεύω ότι η διαφάνεια και η λογοδοσία των οργανισμών αυτών θα έπρεπε να είναι αίτημα όλων μας, από όποια πλευρά και αν αντιμετωπίζουμε το θέμα: ως πολίτες, καταναλωτές, δημιουργοί κ.λ. Δεν καταλαβαίνω γιατί στοιχεία όπως τα παραπάνω δεν είναι ελεύθερα και διαθέσιμα στο κοινό (τουλάχιστον όσο έψαξα).
Ο πρώτος αποδέκτης ενός τέτοιου αιτήματος είναι βέβαια ο Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας που υπάγεται στο Υπ. Πολιτισμού και Τουρισμού. Και από κει και πέρα, οι επιμέρους οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων.
Στις 3/4 [*] η Καθημερινή αποκαλύπτει ότι σε τηλεγράφημα που περιλαμβάνεται στο λεγόμενο “cablegate”, δηλαδή σε κάποια τηλεγραφήματα αμερικανικών υπηρεσιών που πέρασαν στα χέρια του wikileaks και δίνονται σιγά-σιγά στην δημοσιότητα, ο Γ. Παπαθανασίου, Υπ. Οικονομικών της κυβέρνησης Καραμανλή εμφανίζεται “στον κόσμο του” (δικός μου ο χαρακτηρισμός).
Οι τακτικοί αναγνώστες του blog μου, μπορούν να φανταστούν ότι δεν έχω κάποια ιδιαίτερη ανάγκη να θέλω να αμφισβητήσω το συγκεκριμένο άρθρο. Αλλά έψαξα να βρω το original τηλεγράφημα, για να διαμορφώσω την δική μου γνώμη -και δεν το βρήκα πουθενά.
Αυτό είναι μεγάλο ατόπημα της εφημερίδας κατά την γνώμη μου. Η αξία και ο λόγος ύπαρξης του wikileaks είναι ότι οι πολίτες θέλουμε να έχουμε πρόσβαση στην πρωτογενή πληροφορία και όχι στην ερμηνεία ή το αποτέλεσμα φιλτραρίσματος από μεσάζοντες δημοσιογράφους ή πολιτικούς. Με την πρακτική της, η “Κ” ακύρωσε την αιτία ύπαρξης της πηγής της και υποβάθμισε το wikileaks από μέσο παροχής πρωτογενούς πληροφορίας για κάθε πολίτη σε σκοτεινή πηγή πληροφοριών στην οποία έχουν πρόσβαση ορισμένοι και την χρησιμοποιούν για να εξυπηρετήσουν το δικό τους συμφέρον.
Στην συγκεκριμένη περίπτωση, το συμφέρον ήταν προφανώς να διαφημιστεί η εκπομπή “Φάκελοι” που μεταδόθηκε το βράδυ της επόμενης μέρας, 4/4 στις 23:00 στον ΣΚΑΙ, οπότε και το έγγραφο δημοσιεύθηκε στην σελίδα της εκπομπής [**].
Ο λόγος δεν είναι μεμπτός. Και η πληροφορία ήταν ακριβής, όπως περιγράφηκε από την “Κ”. Αλλά η πρακτική είναι ενάντια στην λογική διαφάνειας του wikileaks και είναι η ίδια που έχει χρησιμοποιηθεί συχνότατα από διάφορα μέσα για εξυπηρέτηση σκοτεινών συμφερόντων. Δεν πρέπει να γίνει αποδεκτή ως πρακτική -αμφιβάλω ότι το wikileaks θα την επικροτούσε αν του ήταν γνωστή.
–
[*] σχετικά με την ημερομηνία δημοσίευσης: η αλήθεια είναι ότι στην σελίδα του άρθρου, δεν υπάρχει (ή δεν βρήκα) η ημερομηνία δημοσίευσης, που είναι τρελό, αν αναλογιστεί κανείς ότι μιλάμε για site εφημερίδας, όπου η ημερομηνία (ακόμη και η ώρα) μπορεί κατά περίπτωση να είναι η μισή είδηση. Φαίνεται όμως εδώ.
[**] ούτε αυτή η σελίδα έχει ημερομηνία δημοσίευσης! Μα καλά, ως δημοσιογράφους, δεν τους απασχολεί αυτό καθόλου;