(Ακολουθεί τροφή για σκέψη και προβληματισμό. Μην πυροβολείτε τον πιανίστα!)
Με αφορμή το προηγούμενο άρθρο μου και τα ενδιαφέροντα σχόλια που το ακολούθησαν, συνειδητοποίησα ότι ίσως βρισκόμαστε στην αρχή μίας “επανάστασης”.
Τα σημάδια είναι γύρω μας, ορατά κυρίως στον ψηφιακό κόσμο. Ορίστε μερικά:
- Το ανοιχτό λογισμικό
- η “πειρατεία” μουσικής και βίντεο
- το user generated content (blogs, podcasts κ.λ.)
- citizen journalism, δημοσιογραφία των πολιτών
- μεγάλες “συλλογικές” εγκυκλοπαίδειες όπως η wikipedia.org
Τί κοινό έχουν όλα αυτά; Ότι αποτελούν μία αμφισβήτηση των δομών παραγωγής, διάθεσης και εμπορίας “πνευματικών αγαθών”. Ποιοί έχουν σήμερα αυτό το δικαίωμα, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο; Ποιοί έχουν το αποκλειστικό δικαίωμα της “αυθεντίας”, της “αντικειμενικότητας”, της “ποιότητας”, της “έρευνας”; Τα πανεπιστήμια, οι εφημερίδες, οι δισκογραφικές εταιρείες, οι μεγάλες εταιρείες, τα ερευνητικά ιδρύματα.
Τα στερεότυπα, οι νόμοι, οι κυβερνήσεις μας λένε ότι μία καλή εγκυκλοπαίδεια είναι πιο έγκυρη από την wikipedia, ότι το να μοιραστούμε με τους φίλους μας την αγαπημένη μας μουσική ή την ταινία που μας σημάδεψε είναι παράνομο, ότι κίνητρα για έρευνα και καινοτομία δίνονται μόνο στις εταιρείες.
Αλλά όλο και περισσότεροι αισθανόμαστε ότι τελικά σε πολλά πράγματα η wikipedia είναι πιο έγκυρη από την συστηματικά επεξεργασμένη ακαδημαϊκή γνώση που περιέχεται σε μία εγκυκλοπαίδεια, ότι το να ανταλλάσουμε μουσική δεν είναι και τόσο κακό, ότι οι καινοτομίες που μπορεί να γίνονται μεμονωμένα (και ταυτόχρονα συνδυασμένα) από χομπίστες που ξενυχτάνε πάνω από τους υπολογιστές τους είναι άξιες προσοχής, ότι οι παρατηρήσεις που γίνονται από “ερασιτέχνες” αστρονόμους σε όλο τον κόσμο είναι απαραίτητες για να εξερευνήσουμε το σύμπαν, ότι τα blogs ίσως να μπορούν να καλύψουν καλύτερα κάποια γεγονότα της επικαιρότητας ή ακόμη και να τα αναλύσουν σε μεγαλύτερο βάθος.
Γνωρίζω τον αντίλογο σε όλα αυτά. Και έχοντας κάνει τις αντίστοιχες συζητήσεις ξανά και ξανά με όσους δεν συμφωνούν ξέρω ότι τελικά οι συζητήσεις αυτές καταλήγουν σε μία αμοιβαία αποδοχή ότι “η αλήθεια είναι κάπου στην μέση”. Όμως το status quo δεν αντικατοπτρίζει αυτή την πραγματικότητα.
Το “άτομο” (ή το “πολύ μικρό”, όπως είναι π.χ. μία εταιρεία 2-3 ατόμων) είναι σε όλες αυτές τις περιπτώσεις σε πολύ χειρότερη μοίρα από τους “οργανισμούς” (ή το “μεγάλο”). Δεν υπάρχει τρόπος να χρηματοδοτηθεί ένας χομπίστας για να συνεχίσει την έρευνά του. Το να κατοχυρώσει και να υπερασπιστεί μία πατέντα είναι από άποψη χρόνου και οικονομικού κόστους αβάσταχτο. Το να “καθαρίσει” τα πνευματικά δικαιώματα για να κάνει ένα ντοκυμαντέρ είναι ουσιαστικά αδύνατο. Ο πολίτης-δημοσιογράφος έχει πολύ μειωμένα δικαιώματα σε σχέση με ένα επαγγελματία δημοσιογράφο (με αποκορύφωμα την κατάσταση στην Γαλλία). Το κράτος φέρνει πολύ μεγαλύτερες αντιδράσεις στους πολίτες στο να τους διαθέσει πόρους όπως το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα (βλ. ασύρματα δίκτυα) ενώ αφήνει άλλους οργανισμούς όπως οι ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί να κάνουν μεγάλη σπατάλη στους ίδιους πόρους.
Έχω δίκαιο; Και αν ναι και οι σχετικοί θεσμοί, οι νόμοι, τα κράτη δεν αναγνωρίσουν έγκαιρα αυτή την αλλαγή που συντελείται στα “μέσα παραγωγής και διακίνησης” της γνώσης, υπάρχει περίπτωση να δούμε μία “επανάσταση”; Και πώς θα έμοιαζε αυτή;
–
Μεγάλο όγκο υλικού που έχει μεγαλύτερη η μικρότερη σχέση με τους προβληματισμούς αυτούς, μπορείτε να βρείτε στο re-public.
Παρόμοια και σχετικά έχει γράψει και ο Charles Handy στο βιβλίο του The Elephant and the Flea το οποίο συνιστώ ολόψυχα. Αν ενδιαφέρεστε για το πώς ο «μικρός» μπορεί να συνυπάρξει με τον «μεγάλο», το βιβλίο του Handy είναι εξαιρετικό.
Δες και το Wealth of Networks του καθηγητή Y.Benkler.
http://yalepress.yale.edu/yupbooks/book.asp?isbn=0300110561
Το θεσμικό πλαίσιο περί των πνευματικών δικαιωμάτων θέλει βαθύ, ειλικρινή και δίκαιο εκσυγχρονισμό. Στην εποχή μας, η ‘γνησιότητα’ και η ‘πρωτοτυπία’ είναι πλέον τόσο σχετικοποιημένες κατασκευές που δεν αντέχουν στην πίεση των ραγδαίων απο τα κάτω εξελίξεων. Χρειάζεται όμως αυτοοργάνωση των ‘μικρών’ για την υπεράσπιση των δημιουργικών αιτημάτων τους, όσο αυτά είναι δίκαια. Το θέμα υπάρχει και είναι βαθύτατα πολιτικό.
Pingback: buzz
Οι μεγάλες καινοτομίες και επαναστάσεις ξεκινούν κατά κανόνα από μικρούς αλλά φτάνουν στην επιτυχία μόνον όταν οι μικροί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αποκτούν μία κρίσιμη μάζα δηλαδή παύουν να είναι μικροί…
Πολύ ενδιαφέρων, σωστός και επίκαιρος προβληματισμός.
Αυτές ακριβώς οι νέες συνθήκες που συμπεριλαμβάνουν πολιτική κατάσταση, νέες τεχνολογίες, εκμηδένιση των αποστάσεων, επαναπροσδιορισμό της σημασίας του χρόνου στην παραγωγή και την κοστολόγηση, το “κόστος” πχ της μουσικής εκτός της εμπορικής διαδικασίας, την πραγματική αξία και τα “χρέη” της ονομαστικής τιμής των πνευματικών δικαιωμάτων… αλλάζουν οριστικά τα δεδομένα.
Η νέα πραγματικότητα, δημιουργεί νέες συνθήκες και ΝΕΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ.
Στην περίπτωση των πνευματικών δικαιωμάτων της μουσικής ο ΠΟΛΙΣ πιστεύει ότι πρόκειται για ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ και όχι για άσκηση δικαιωμάτων από τις εταιρίες και κατ’ επέκταση τους δημιουργούς (σε ελάχιστο βαθμό από αυτούς οι οποίοι είναι συνήθως θύματα εκμετάλευσης).
Αυτός ο προβληματισμός οδηγεί κατευθείαν στον προσδιορισμό των ΝΕΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ αναπαραγωγής, μετατροπής, ανταλλαγής, χρήσης της ανθρώπινης δημιουργίας του πνεύματος ή της τέχνης αφού η εκμετάλευση της από τον δημιουργό της ή τους εκπροσώπους του πρέπει να έχει περιορισμένο πλαφόν τουλάχιστον σε χρονική διάρκεια (όχι 25 και 50 χρόνια!) και χρηματική αξία. Όταν συμπληρωθεί το πλαφόν σε ένα από τα δύο, το αγαθό γίνεται πλέον κοινό σε όλους, όπως όλα όσα απολαμβάνουν σήμερα χωρίς “copyright” από τα διαχρονικά δημιουργήματα των ανθρώπων, εταιρίες, παραγωγοί, δημιουργοί και απλοί ΠΟΛΙτεΣ.
Οι νέες μορφές δικαιωμάτων χρήσης shareware, freeware και άλλων commons δικαιωμάτων που έκαναν την εμφάνιση τους τα τελευταία χρόνια είναι απλώς ο προπομπός αυτού που θα επακολουθήσει και θα οδηγήσει στην κατοχύρωση νέων μορφών δικαιωμάτων που θα προστατεύουν και θα αποζημιώνουν τόσο την πνευματική δημιουργία όσο και την πρόσβαση σε αυτή.
Οι προβληματισμοί του vrypan και του re-public πάσχουν συχνά από το ότι βλέπουν τα πράγματα από μια πολύ στενή οπτική γωνία επειδή γεννιούνται μέσα στο χώρο του λογισμικού ανοιχτού κώδικα, που δεν είναι καλλιτεχνική δημιουργία (sorry geeks!). Δημιουργούνται έτσι ψευδαισθήσεις που καμμία σχέση δεν έχουν με την εξαιρετικά πολύπλοκη πραγματικότητα. Μία από τις ψευδαισθήσεις αυτές είναι πως οι δημιουργοί δεν έχουν υλικές ανάγκες ή/και πως η δημιουργία είναι χόμπυ (ρωτήσατε ποτέ κανένα ΑΛΗΘΙΝΟ δημιουργό να σας πει αν το βλέπει ως χόμπυ? Χόμπυ ήταν η συγγραφή για τον Τόμας Μανν, τον Παβέζε, τον Κανέττι ή ήταν η ζωγραφική για τον Ματίς και τον Σεζάν???). Υποθέτουν επίσης ότι κάποιος άλλος (ποιος αλήθεια?) φροντίζει για την οικονομική επιβίωση των δημιουργών. Το κράτος μήπως; Και ποιών δημιουργών; Των προστατευόμενων των υπουργών; Ας σοβαρευτούμε λίγο. Αντίθετα με ό,τι ευαγγελίζεται ο Lessig η ελευθερία της δημιουργίας δεν θα διασφαλιστεί μέσα από ένα θεσμικό πλαίσιο τύπου creative commons (το οποίο είναι οριακά κατάλληλο μόνον για λογισμικό και remix). Θα εξασφαλιστεί αν θέλει να μάθει ο κύριος Lessig (σε μια ιδεατή κοινωνία) μόνον μέσα από μια πανταχόθεν ανοιχτή χρήση ήχου, κειμένου, εικόνας. Αυτό όμως θα στείλει στην ανεργία τους εκδότες, τις δισκογραφικές εταιρείες, τους βιβλιοπώλες, τους συγγραφείς κλπ κλπ κλπ… οι οποίοι δεν είναι ξαδέρφια του Bill Gates όπως νομίζουν κάποιοι. Πάμε δηλαδή, αν το δούεμ έτσι, σε ένα μέλλον όπου μερικοί χομπίστες θα στείλουν κάποιους άλλους στο κοινωνικό περιθώριο και στον ΟΑΕΔ όπου θα ξοδεύουν τα λεφτά των φορογουμένων? (Επαναλαμβάνω την έκκλιση για σοβαρότητα!) Πάμε παρακάτω. Η ανοιχτή δημιουργία δεν μένει ποτέ ανοιχτή. Πάντα έρχεται καποιος και αρχίζει να βγάζει λεφτά από αυτήν ή/και να αντλεί εξουσια που μελλοντικά θα του αποφέρει κέρδη. Οι χομπίστες με άλλα λόγια δεν προσφέρουν πάντα στην κοινωνία αλλά και σε κάποιον επιχειρηματία ή πολιτικό ή πανεπιστημιακό που θα εκμεταλλευτεί απλήρωτη και ανώνυμη εργασία. Αυτό θέλουμε? Εκτός κι αν δεν πρόκειται και τόοοοσο για χομπίστες αλλά για “λαχείο” …και μέσα από αυτά τα εναλλακτικά κανάλια “δημιουργίας” αναδεικνύονται τυχαία κάποιοι που εντάσσονται στο σύστημα (αναφέρω τον Πιτσιρίκο, την Κουρούνα, την Ψιλικταζού, τον Αθήναιο που περάσαν υπερηφάνως στο βιβλιοδετημένο χαρτί και τον Παναγιώτη φυσικά που πέρασε εξ ίσου υπερηφάνως στη συμβουλευτική πολιτικών αρχηγών). Τake a chill pill! Είναι μεγάλος δρόμος μέχρι την επανάσταση της γνώσης. Δεν γίνονται έτσι οι επαναστάσεις ούτε η wikipedia είναι η επιτομή της συλλογικής γνώσης. Προς το παρόν όλες οι ενδείξεις λένε πως μάλλον απομακρυνόμαστε από τη γνώση, οι Ευρωπαίοι και οι Βορειομερικανοί τουλάχιστον.
παιδιά, πιάστε και τον τομέα της περίθαλψης, αμάν με τη μανία του ίντερνετ. Οκ, δίκιο έχεις ρε παναγιώτη, αλλά ρε πούστη μου, οι πατέντες της Microsoft πιο σημαντικές από την υγεία;
γιατί δλδ ξεκινάς το πόστ και εστιάζεις στον ψηφιακό κόσμο;;
νομίζω πως αν αλλάξουν οι νόμοι (για τους οποίους δυστυχώς ΔΕ φταίνε οι εταιρείες αλλά οι ΙΔΙΟΙ οι άνθρωποι – νομοθέτες) θα πρέπει να γίνει σε γενικό πλαίσιο η αλλαγή και όχι σε ειδικό ακα … ψηφιακός κόσμος
@γυρίνος: Δεν έχω καμία μα καμία αντίρρηση στην οικονομική δραστηριότητα. Για την ακρίβεια, ΘΕΛΩ να υπάρχει ελεύθερη αγορά. Το όλο σύστημα που υπάρχει για την διανομή και εμπορία της γνώσης όμως ευνοεί ολιγοπώλεια και μονοπώλια και όχι τον ανταγωνισμό. Δεν είπα σε καμία περίπτωση ότι η δουλειά μας πρέπει να είναι χόμπι και να μην πληρώνεται.
Μπορείς να μου εξηγήσεις πώς μπορώ να πληρώσω τους U2 ώστε να βάλω ένα κομμάτι τους στο επόμενο podcast μου;
@m13: Τί να κάνω; Μιλάω για αυτά που ξέρω! :-) Να περιμένω post σου για τον τομέα της Υγείας;
Είναι αστείο ότι διαβάζετε στα γραφόμενά μου “μομφές κατά των εταιρειών”. Πιστεύω στην ελεύθερη οικονομία, είχα κάποτε δική μου εταιρεία, ίσως αν βρω κάποια καλή ευκαιρία να έχω και στο μέλλον. Πιστεύω ότι η επιχειρηματικότητα είναι από τις πιο σημαντικές δυνάμεις που έχουν πάει τον κόσμο μας μπροστά. Αλλά, αν ξεκινήσεις ένα πολύ πετυχημένο e-shop και εκεί που έχεις πάρει τα πάνω σου βρεθείς αντιμέτωπος με την Amazon γιατί έχει πατεντάρει το “one-click-buy” (!!!) ε, αυτό είναι παράλογο και αρνητικό για την ελεύθερη οικονομία.
Εξίσου παράλογο είναι ότι η μητέρα μου δεν μοιράζεται μαζί σας τα υπέροχα ντοκυμαντέρ που έχει φτιάξει από τα ταξίδια της γιατί της εξήγησα ότι η μουσική υπόκρουση που έχει βάλει (από CD που αγόρασε) είναι copyrighted και αν τα ανέβαζα στο Google Video θα ήταν παράνομο.
Γιατί δεν μπορώ να χρησιμοποιήσω ελεύθερα (και από άποψη δικαιωμάτων αλλά και από άποψη πρόσβασης -δεν υπάρχουν διαθέσιμες) παραγωγές της ΕΡΤ (που έχω πληρώσει στο κάτω κάτω) για να φτιάξω ένα δικό μου ντοκυμαντέρ;
Αλλά το άρθρο μου δεν μιλάει μόνο για πνευματικά δικαιώματα. Είναι και άλλα θέματα, μικρότερα ή μεγαλύτερα. Π.χ. γιατί μία δασκάλα μπορεί να δέχεται ως πηγή μία εγκυκλοπαίδεια που εκδόθηκε πριν από 5-10 χρόνια και όχι την wikipedia αλλά όχι και τα δύο; Γιατί γίνεται τέτοια σπατάλη στο ηλεκτρομαγνητικό φάσμα (οι συχνότητες στις οποίες εκπέμπουν τηλεοράσεις και ραδιόφωνα) από επιχειρήσεις και κράτος και όταν οι ιδιώτες ζητάνε φάσμα (με απείρως πιο αποτελεσματική χρήση), το κράτος διστάζει τόσο πολύ (για να το πω ευγενικά). Γιατί μία μικρή εταιρεία μπορεί να πάρει επιχορήγηση για να δικτυώσει τα 100 τετραγωνικά των γραφείων της και εγώ δεν μπορώ να κάνω το ίδιο για να καλύψω με WiFi όλο το τετράγωνο στο οποίο μένω;
Οι πολίτες, οι ιδιώτες, τα άτομα έχουν νέες δυνατότητες που αναχρονιστικοί νόμοι και συστήματα τους εμποδίζουν να εξασκήσουν. Για αυτό μιλάω στο άρθρο.
Οι μεγάλες καινοτομίες και επαναστάσεις ξεκινούν κατά κανόνα από μικρούς αλλά φτάνουν στην επιτυχία μόνον όταν οι μικροί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αποκτούν μία κρίσιμη μάζα δηλαδή παύουν να είναι μικροί. Το κρίσιμο σημείο είναι το πως ένα καινοτόμο κίνημα αντιλαμβάνεται την πιθανή μεγέθυνσή του και πως την διαχειρίζεται. Και επειδή (μετά από πέντε γραμμές) πρέπει μάλλον να γίνω ποιο σαφής, πιστεύω ότι οι φορείς των νέων εξελίξεων στους τομείς της γνώσης, του πολιτισμού και της συμμετοχικής πολιτικής πρέπει κάποια στιγμή να ξεφύγουν από τον σημερινό φαύλο κύκλο και να αποφασίσουν κάτι στοιχειώδες: η εξέλιξη του κινηματικού αυτού φαινομένου θα βασιστεί στην αρχές της ατομικότητας και της χαοτικής (έως και άναρχης) ανάπτυξης ή θα ακολουθήσει μεθόδους αυτο-οργάνωσης σε μία “ιεραρχία” κοινοτήτων μέσω της οποίας θα επιτευχθούν οι απαραίτητες “οικονομίες κλίμακας”. Φοβάμαι ότι οι περισσότεροι είναι μάλλον δογματικά προσκολλημένοι στην πρώτη επιλογή και αυτό δεν στερείται λογικής. Όμως νομίζω πως η συζήτηση θα πρέπει να ανοίξει λίγο.
Άλλο η ΕΡΤ και το οποιοδήποτε περιεχόμενο έχει χρηματοδοτηθεί ανεξάρτητα κι άλλο οι U2. H EΡΤ πληρώθηκε από τους φόρους μας (όπως και το Αλτερ από τις διαφημίσεις κατά την ώρα της μετάδοσης, όπως και οι καθηγητές ενός πανεπιστημίου από τα ερευνητικά προγράμματα). Στις περιπτώσεις αυτές είναι παράλογο και άδικο να μην εξασφαλίζεται δια νόμου (θα έλεγα… γιατί νομίζω ότι με περνάς για νεοφιλελεύθερο! Α, παπα!)η ελεύθερη πρόσβαση και διάδοση στο περιεχόμενο αυτό που συχνά πληρώνεται άμεσα από τα χρήματα του φορολογούμενου. Στο σημείο αυτό, στο open access, θα πρέπει να επικεντρωθεί ο προβληματισμός και οι διεκδικήσεις (όπως φυσικά και στην δικαιότερη διάθεση των συχνοτήτων κοκ). ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗ ΓΝΩΣΗ όχι ΣΤΗΝ ΑΝΕΞΕΛΕΓΚΤΗ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ. Η διακίνση της δημιουργίας σχετίζεται με το πώς βλέπει η κοινωνάι μας τη δημιουργάι και την τέχνη κι αν κρίνω από αυτά που γράφεις έχουμε μέλλον… Το να βλέπουμε τα ταξιδιωτικά ντοκυμαντερ της μαμάς μας ή της γιαγιάς μας δεν είναι αρκετός λόγος για να στραγγαλίσουμε τις τέχνες και να αφήσουμε τους δημιουργούς στην ψάθα. Έλεος! Τόσα χρόνια στο διαδίκτυο πάντως, τέχνη δεν έχω δει ακόμα. Μερικοί ιστολόγοι γράφουνε λίγο καλύτερα και μερικοί τραβάνε στοιχειωδώς σωστές φωτογραφίες. Ο γρήγορος ρυθμός του διαδικτύου δεν ευνοεί τη σοβαρή δημιουργία. Ο Ορχαν Παμούκ γράφει μισή σελίδα τη μέρα (να είναι τυχερός). Πώς το βλέπεις εσύ αυτό σε αριθμούς; Ποιος θα τον πληρώσει για την μισή σελίδα αν η δουλειά του διακινείται ελέυθερα. Απλώς θα σταματήσουν να υπάρχουν Ορχάν Παμούκ και θα υπάρχουν μόνο Πιστισιρίκοι και στη καυτερη πε΄ριπτωση ΑΘήναιοι! Είναι αυτό πολιτική θέση για τις τέχνες? Η κάτι δεν κατάλαβα;
@γυρίνος: Προβάλεις στερεότυπα που έχιες στο μυαλό σου πάνω σε αυτά που γράφω και αγνοείς όσα δεν ταιριάζουν σε αυτά.
Ρώτησα: θέλω στο επόμενο podcast μου να παίξω μουσική των U2. Πόσο κάνει και ποιά είναι η διαδικασία για να έχω δικαίωμα να το κάνω αυτό; Αν το ψάξεις, θα δείς ότι είναι απίστευτα δύσκολο. Άρα δεν παίζω την μουσική τους, δεν τους πληρώνω, δεν τους ακούτε. Μπορείς να μου πείτε ποιός κερδίζει;
Για εμένα δεν είναι άλλο το ένα και άλλο το άλλο. Μπαίνουν όλα αυτά κάτω από το ότι “οι πολίτες, οι ιδιώτες, τα άτομα έχουν νέες δυνατότητες που αναχρονιστικοί νόμοι και συστήματα τους εμποδίζουν να εξασκήσουν”. Προφανώς άλλη μπορεί να είναι η λύση για το software και άλλη για τα βιβλία και άλλη για τα αρχεία της ΕΡΤ.
Η έννοια των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας όπως την έχουμε τώρα στο μυαλό μας είναι πολύ πρόσφατη. Ο Φειδίας, ο Μιχαήλ Άγγελος, ο Μποτιτσέλι, δεν είχαν καμία ανάγκη να προστατεύσουν τις δημιουργίες τους. Πληρωνόντουσαν για αυτές και από την στιγμή που τις παρουσίαζαν στο κοινό τους ο οποιοσδήποτε μπορούσε να τις αντιγράψει (κάτι που γινόταν πολύ συχνά). Ελπίζω να τους κατατάσσουμε στους καλλιτέχνες, ακόμη και αν δεν έγιναν τόσο πλούσιοι όσο η Μαντόνα (που μερικοί έγιναν για τα δεδομένα της εποχής τους). :-)
Και όχι, δεν θα κάνω εγώ τον κριτικό τέχνης να αποφασίσω αν ο Χ είναι πιο σημαντικός/καλός από τον Ψ.
Εσύ πιστεύεις (αν κατάλαβα σωστά) ότι υπάρχει μόνο μία δυνατή λύση. Εγώ βλέπω ότι αγοράζω βιβλία που θα μπορούσα να κατεβάζω δωρεάν (και νόμιμα) από το Internet και ότι περιμένω να βγούν DRM-free τα κομμάτια της EMI στο iTunes για να αγοράσω (μέχρι τώρα δεν το έκανα γιατί δεν θα μπορούσα να τα ακούσω σε όλες τις συσκευές μου). Έχω δώσει τόσα λεφτά αγοράζοντας Open Source Software όσα και για “κλειστό” λογισμικό και το μόνο πειρατικό λογισμικό που χρησιμοποίησα ήταν το Quick Time Pro που για να το αγοράσω έπρεπε να έχω πιστωτική κάρτα σε χώρα που υπάρχει on-line applestore (προσπάθησα απεγνωσμένα, πήγα και σε Applestore στο Λονδίνο, δεν υπάρχει λύση!) Βλέπεις σε πόσες περιπτώσεις το υπάρχον σύστημα με εμποδίζει να πληρώσω τους “δημιουργούς”; Βλέπεις σε πόσες άλλες τους πληρώνω χωρίς να με απειλούν με φυλάκιση, κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων κ.λ;
Αν θεωρείς ότι το υπάρχον σύστημα δεν έχει πρόβλημα, το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να το υπερασπιστείς. Εγώ θεωρώ ότι έχει προβλήματα (μερικά τα περιέγραψα παραπάνω) και ψάχνω να βρω πώς μπορεί να αλλάξει ώστε να λυθούν (αν γίνεται). Διακρίνω επίσης ότι υπάρχουν αρκετά μοντέλα που θα μπορούσαν να δουλέψουν, ανάλογα με τον χώρο, το προϊόν, κ.λ.
Είσε σε πλεονεκτική θέση σε αυτή την συζήτηση γιατί εσύ έχεις βρει την λύση που σε ικανοποιεί ενώ εγώ όχι -μαθηματικά όμως αυτό δεν ισοδυναμεί με το ότι δεν υπάρχει. :-)
Παρόλο το εκτενές σχόλιο δεν μου είπες ακόμα ποιος θα πληρώνει τους U2 αν η δουλειά τους διακινείται ελέυθερα, μόνο και μόνο για να πειραματίζονται με τη μουσική τους μερικοί ερασιτέχνες καλλιτέχνες και να την βρίσκουν; (Στη σημερινή εποχή όχι στην εποχή του Μικελάντζελο, έτσι?) Πώς θα πληρώνουν το ενοίκιό τους oi U2, πώς θα στέλνουν τα παιδιά τους σχολείο, τι θα τρώνε; Θα συνεχίσουν να δυνθέτουν ή θα γίνουν drug dealers για να βγούνε. Θα ζουν μόνο από το τις ζωντανές συναυλίες; Ίσως. Και καλά οι U2 θα ζουν από τις συναυλίες τους, Θα φυτοζωούν δηλαδή… Ο Ορχάν Παμούκ από τι θα ζήσει; Θα τριγυρνάει με ένα γαϊδούρι στην Ανατολία να διαβάζει ζωντανά τα βιβλία του στα λαϊκά καφενεία όπως γινόταν επί Οθωμανικής αυτοκρατορίας; Δεν καταλαβαίνω, πραγματικά πώς το έχετε δει. Είναι όντως αυτό το πρόγραμμα του πασοκ για τον πολιτισμό και τους δημιουργούς ή απλώς εμμονές μεμονωμένων ατόμων; Η ως συνήθως βρήκε το πασοκ ένα μοντέλο από το χώρο του λογισμικού και έκανε με ελαφριά καρδιά extrapolate σε άλλα χωράφια για τα οποία κανένας μέσα στην ΧΤ δεν έχει ιδέα; (Μία σκέψη κάνω.)
@γυρίνος:
1. Αυτά που γράφω είναι δικές μου σκέψεις. Το πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ, αν σε ενδιαφέρει μπορείς να το βρείς στο dialogos.pasok.gr.
2. Πού σε όλα αυτά που έχω γράψει διαβάζεις ότι δεν πρέπει να πληρώνεται ο δημιουργός, ρε γαμώτο; Σου είπα 3-4 παραδείγματα που το υπάρχον σύστημα δεν μου επιτρέπει να πληρώσω. Και σου λέω ότι θέλω ένα σύστημα που να μου επιτρέπει να πληρώνω!
Σε ευχαριστώ για τις σκέψεις και τον χρόνο που έδωσες εδώ, δυστυχώς βρισκόμαστε σε άλλο μήκος κύματος και δεν καταλαβαίνει ο ένας τον άλλο. Αν γράψεις κάπου συγκροτημένα τι απόψεις σου, στείλε μου το link για να τις διαβάσω.
Μια τελευταία πρακτική πληροφορία επειδή εμμέσως το ζήτησες. ‘Όλοι οι οργανισμοί εκμετάλλευσης πνευματιτκών δικαιωμάτων έχουν ένα τμήμα permissions. Αν θέλεις να χρησιμοποιήσεις ή να αναπαραγάγεις έστω και σε φωτοαντίγραφο ένα τμήμα έργου ή ένα ολόκληρο έρχεσαι σε επαφή με το τμήμα αυτό και σε χρεώνουν ανάλογα. Στα πλαίσια των δικαιωμάτων που έχει εκχωρήσει ο δημιουργός φυσικά (δεν έχεις αντίρρηση σε αυτό υποθέτω) Συχνά αν πρόκειται για μη εμπορική εκμετάλλευση μπορεί να μην σε χρεώσουν και τίποτα. Οι χρεώσεις είναι συχνά της τάξης των 70 ή 80 σεντς, μην φανταστείς απαγορευτικά ποσά. πολλοί οργανισμοί έχουν συμβληθεί με το copyright clearance center ή με τους κατά τόπους εθνικούς μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς οι oποίοι διαχειρίζονται permissions και re-use rights. Το επιχείρημα ότι δεν μπορείς να πληρώσεις (άρα σου χρειάζεται ντε και καλά ο Lessig!) δεν ευσταθεί. Κατανοώ πως έχεις ενθουσιαστεί με το σλόγκαν “creativity is a fucking right” με το οποίο προσπαθεί να μας εντυπωσιάσει ο Lawrence Lessig… Κάνε όμως μια χάρη στον εαυτό σου. Ψάξε να διαβάσεις και τον αντίλογο. Το re-public παρουσιάζει μία άποψη με την οποία καλώς ή κακώς έχει ταυτιστεί το πασοκ. Υπάρχουν όμως κι άλλες απόψεις. Και πολύ προοδευτικότερες μάλιστα. Τώρα πρέπει να επιστρέψω στη δουλειά μου διότι την δική μου διαδικτυακή παρουσία δεν την χρηματοδοτεί κανείς.
Pingback: ΩΡΑ ΕΛΛΑΔΑΣ » Νέες συνθήκες “ελεύθερης” αγοράς;
Παναγιώτη εσύ μπορεί να έχεις κάθε καλή διάθεση να τα ακουμπήσεις στους U2. Τους U2 τους ρώτησες αν έχουν διάθεση να ασχοληθούν με σένα; Εκχωρήσαν την εκμετάλλευση των δικαιωμάτων τους σε τρίτο και καθάρισαν. Δικαίωμά τους είναι. Το πώς διαχειρίζεται ο τρίτος τα δικαιώματα των U2, όσο κι αν ενοχλεί εσένα κι εμένα, δεν είναι πρόβλημα των U2. Είναι δικό μας πρόβλημα το οποίο δεν θα λύσουμε επιβάλλοντας στους U2 τα δικά μας ιδεώδη για το πώς να διαχειριστούν αυτοί τα δικαιώματά τους. Αυτό λέει ο γυρίνος, νομίζω.
Ο Lessig λέει πολλά και ωραία πράγματα αλλά κινείται σε σχεδόν ουτοπικές συνθήκες οι οποίες δεν επέρχονται από τη μια μέρα στην άλλη. Ειδικά στις ΗΠΑ η εκμετάλλευση των πνευματικών δικαιωμάτων αποτελεί θεμέλιο λίθο της σύγχρονης οικονομίας. Όλο το σύστημα, από NSF και πανεπιστήμια ως RIAA και Holywood είναι στημένο πάνω στην οικονομική αξιοποίηση της πνευματικής περιουσίας, είτε αυτή είναι ευρεσιτεχνία είτε κινηματογραφική ταινία. Πρόκειται για μια νοοτροπία 60 ετών (τουλάχιστον), που δεν αλλάζει εύκολα.
Υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες στο παιχνίδι που δεν μπορεί να τους αλλάξει ο Stalman. Όπως έθιξε ξώφαλτσα ο m13 οι κανόνες αυτοί έχουν δημιουργήσει ουσιαστικό πρόβλημα στο χώρο της υγείας εξαιτίας των ευρεσιτεχνιών στα φάρμακα. Η υπόθεση είναι δίκοπο μαχαίρι. Ένα νέο φάρμακο σήμερα κοστίζει γύρω στο 1 δις δολάρια να αναπτυχθεί. Η φαρμακευτική εταιρεία πρέπει να αποσβέσει το κόστος ώστε να παραμείνει ενεργός στον χώρο. Από το 10 εγχειρήματα για νεά φάρμακα όμως, μόνο το 1 πετυχαίνει κι αυτό πρέπει να αποσβέσει το δικό του κόστος και αυτό των 9 αποτυχημένων. Δηλαδή από ένα φάρμακο, σε 17 χρόνια η εταιρεία πρέπει να βγάλει 10 δις. Κι επειδή μόνο 10 χρόνια απομένουν από τη στιγμή που θα κυκλοφορήσει το παρασκεύασμα, μιλάμε για 1 δις το χρόνο. Ίσως και περισσότερα αν υπολογίσεις πληθωρισμούς, έξοδα απόσβεσης κτλ.
Μπορούμε να σχεδιάσουμε και να δοκιμάσουμε open source φάρμακα. Ίσως σε 30 χρόνια αλλά μέχρι τότε; Μπορούμε να έχουμε open source βιβλία; Οι βιβλιοπώλες κι οι εκδότες τι θα απογίνουν; Δεν μπορούμε να δημιουργούμε στα καλά καθούμενα κοινωνικά προβλήματα στο όνομα μιας αδόκιμης ουτοπικής ιδεολογίας.
Αν και υπέρμαχος του open source, θα πω κάτι ωμά: τι έχει κάνει το open source που να μην έχει κάνει η κλειστή βιομηχανία; Αυτη τη στιγμή το open source κάνει optimization engineering σε υπάρχουσες ιδέες. Πού είναι οι καινοτομίες; Δεν υπάρχουν. Όχι επειδή το open source δεν μπορεί να να τις παράγει αλλά επειδή δεν έχουμε ολοκληρώσει την μεταβαση φάσης από μια οικονομία κλειστού ελέγχουν πνευματικών δικαιωμάτων σε μια οικονομία ανοιχτού ελέγχου. Όπως κάθε μετάβαση φάσης, χαρακτηρίζεται από κρίσιμα φαινόμενα στα οποία η συμπεριφορά του συστήματος ξεφεύγει από κάποια όρια. It’s part of the game. Τι να κάνουμε…
ΥΓ: γράψε για την περιπέτειά σου με τις πιστωτικές κάρτες. Έχει ενδιαφέρον.
@λ:ηρ
Πραγματικά, είναι εντελώς άσχετο το θέμα του open source vs closed (αυτό που γράφω είναι ότι υπάρχει). Θα απαντήσω αλλά pls μην το συνεχίσουμε.
Λοιπόν… η καινοτομία του open source λέγεται… internet. Από το επίπεδο του δικτύου (TCP/IP stack), το mail (sendmail, procmail, uucp), DNS (bind), στο WWW (apache) τα πρώτα προϊόντα σε κάθε τομέα του internet ήταν open source και σε πολλούς από αυτούς συνεχίζουν να είναι τα πιο πετυχημένα.
Πραγματικά, θα ξαναδιαβάσω όμως το αρχικό post για να δω που λέω ότι δεν πρέπει να πληρώνονται οι δημιουργοί και ότι το λογισμικό πρέπει να είναι μόνο open source.
Αυτό που λες με τους U2 (και κάθε συγκρότημα μεγάλης δισκογραφικής) έχεις δίκιο. Δεν θέλουν να ασχοληθούν και είναι δικαίωμά τους. Αυτό πριν από 5 χρόνια δεν ενοχλούσε κανένα. Σήμερα ενοχλεί τους 10 podcasters και τους 10 ερασιτέχνες που θα ήθελαν να πληρώσουν και να κάνουν κάτι άλλο με την μουσική τους. Αν αύριο αυτοί οι άνθρωποι που θέλουν να εκφράσουν την δημιουργικότητά τους αλλά ένα σύστημα νόμων και ισορροπιών στην αγορά (κ.λ. κ.λ.) δεν τους το επιτρέπει γίνουν 50.000, τότε τί θα γίνει; Αυτό ακριβώς ΡΩΤΑΩ στο post μου, έχουμε γράψει 13 comments αλλά δεν είδα καμία ιδέα-απάντηση.
Δεν θέλω να πιάσω όλο σου το αρχικό σου ποστ και να το σου αναδείξω τις αντιφάσεις του γιατί δεν μου αρέσει σαν στυλ σχολιασμού ούτε θα κάνω τον δασκαλάκο πρωί πρωί. Πιάνω μόνον την τελευταία παράγραφο της απάντησής σου στον λ:ηρ μήπως και βρεθεί άκρη. Λες: “Αυτό που λες με τους U2 (και κάθε συγκρότημα μεγάλης δισκογραφικής) έχεις δίκιο. Δεν θέλουν να ασχοληθούν και είναι δικαίωμά τους.” Λοιπόν δεν είναι ότι δεν θέλουν να ασχοληθούν. Δουλειά των U2 είναι να γράφουν μουσική όχι να κάνουν διανομή ούτε ατζεντιλίκι ούτε permissions. Αν έπρεπε να μάθουν αυτές τις δουλειές και να τις κάνουν και σωστά δεν θα είχαν καιρό να γράψουν μουσική. Επιπλέον το δικό τους δίκτυο διανομής θα ήταν πολύ περιορισμένο και ερασιστεχνικό σχετικά με αυτό που εξασφαλίζει μια δισκογραφική εταιρεία. Nα μην παραβλέπουμε τα προφανή. Στο σημείο αυτό νομίζω πως η διαφορά μας δεν είναι ποιος είναι καλός και ποιος κακός καλλιτέχνης αλλά τι είναι τέχνη και τι δεν είναι. Γιατί αν νομίζεις ότι ένας καλλιτέχνης έχει χρόνο να τρέχει να διανέμει τα έργα του τότε φοβάμαι ότι εννοείς κάτι άλλο και όχι τέχνη. Λες “Αυτό πριν από 5 χρόνια δεν ενοχλούσε κανένα. Σήμερα ενοχλεί τους 10 podcasters και τους 10 ερασιτέχνες που θα ήθελαν να πληρώσουν και να κάνουν κάτι άλλο με την μουσική τους.” Τους ρώτησες του U2 αν θέλουν να αφήνουν τον κάθε ερασιτέχνη να κάνει κάτι άλλο με τη μουσική τους; Κι αν κάποιος αύριο τους υποχρεώσει δια νόμου να το κάνουν τότε οι U2 ίσως χάσουν το ενδιαφέρον τους για τη μουσική και ανοίξουν Tex Mex. Αυτό θα είχα κάνει στη θέση τους. Θα ανταλλάξουμε έτσι με τη δική σου λογική ένα γκρουπ καλών δημιουργών με δέκα χομπίστες… Είναι όραμα για τον πολιτισμό αυτό; Για σκέψου το. “Αν αύριο αυτοί οι άνθρωποι που θέλουν να εκφράσουν την δημιουργικότητά τους αλλά ένα σύστημα νόμων και ισορροπιών στην αγορά (κ.λ. κ.λ.) δεν τους το επιτρέπει γίνουν 50.000, τότε τί θα γίνει;” Τίποτα δεν θα γίνει! Με 50000 χομπίστες επανάσταση δεν γίνεται. (Οι επαναστάσεις περνούν μέχρι σήμερα από το στομάχι. Αν είναι πεινασμένοι χομπίστες τότε κάτι μπορεί να γίνει.) Τέλος, επειδή όλοι σου προτείνουν βιβλία εδώ θα σου προτείνω κι εγώ το τις Προδομένες Διαθήκες του Κούντερα όπου θα εξοικειωθείς και με την προβληματική τής αντίπερα όχθης και να δεις γιατί δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιεί ένας διαφημιστής ούτε και σήμερα την τέταρτη συμφωνία του Μπραμς για διαφήμιση χαρτιού τουαλέττας. Πόσο μάλλον ένας χομπίστας που δεν θα το κάνει για τον επιούσιο! Προσωπικά αδιαφορώ για το πώς θα επενδύσει μουσικά ένας ερασιτέχνης τις φωτογραφίες των διακοπών του. Ας κάνει προβολή στο σπίτι του με τους φίλους του. Ας κάνει ένα κλειστο μπλογκ για μέχρι πενήντα χρήστες (δωρεάν από την WP!) Αλλά δεν θα συναινέσω ποτέ στο να εξευτελιστεί η μουσική του Μπραμς από τον πρώτο περαστικό χομπίστα ή να πειραχτεί έστω κι ένας κόκκος από τις φωτογραφίες του Καρτιέ Μπρεσσόν!
Παναγιώτη σήμερα το internet είναι open source. Για πάμε όμως στα τέλη της δεκαετίας του ’60 όταν εφευρέθηκε. Τότε τι ήταν; Ήταν open source το packet switching? Η καινοτομία αναδείχτηκε μέσα από διαδικασίες κλειστού ελέγχου δικαιωμάτων. Πέρασαν τουλάχιστον 25 χρόνια πριν το internet ανοίξει.
Για το ερώτημα που επαναλαμβάνεις: είναι υποθετικό. Υποθετικά θα απαντήσω. Αν αύριο οι podcasters που επιθυμούν να παιξουν U2 και άλλη παρομοίως ελεγχόμενη μουσική γίνουν 50,000 αμέσως αμέσως ο διαχειριστής των δικαιωμάτων των U2 θα κάνει μια απλή σκέψη. Την εξής: «Όταν ήταν μόνο 10 οι podcasters, για να βγάλω $0.10 από τον καθένα τους, ξόδευα $0.09 και δεν με συνέφερε. Τώρα που είναι 50,000 κι έχω απέναντί μου ένα economy of scale για να βγάλω $0.10 ξοδεύω $0.04. Συμφέρει! Δώστους άδεια.»
Δεν μπορούμε όμως να απαιτούμε τώρα οι 10 να τύχουμε μεταχείρισης σα να είμασταν 50,000. Αυτά τα πράγματα γίνονται σταδιακά.
Στραγγαλίζεται στο μεταξύ η δημιουργικότητα επειδή δεν μπορούμε να παίξουμε U2 (κόλλησα στους U2 αλλά μιλάω γενικά); Δεν πιστεύω πως συμβαίνει κάτι τέτοιο. Στο podcast για παράδειγμα, η δημιουργικότητα εντοπίζεται κυρίως στο πρωτογενές περιεχόμενο. Η επιλογή της μουσικής επένδυσης είναι κι αυτή μια έκφανση της δημιουργικότητας αλλά δευτερεύουσα κατά την άποψή μου.
Ειρίσθω εν παρόδω πως διαφωνώ με την τοποθέτηση του γυρίνου όταν γράφει «Αλλά δεν θα συναινέσω ποτέ στο να εξευτελιστεί η μουσική του Μπραμς από τον πρώτο περαστικό χομπίστα ή να πειραχτεί έστω κι ένας κόκκος από τις φωτογραφίες του Καρτιέ Μπρεσσόν» αλλά αυτό το αφήνω για μια άλλη εξίσου καλή συζήτηση.
Βιώνω όμως από πρώτο χέρι εδώ και λίγα χρόνια την αγωνία των επιστημονικών εταιριών και πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών για το μέλλον των δημοσιεύσεων. Είμαι μέλος στο διοικητικό συμβούλιο μιας μεγάλης επιστημονικής εταιρείας και στο ακαδημαϊκό συμβούλιο της βιβλιοθήκης του πανεπιστημίου μου η οποία είναι μια από τις μεγαλύτερες στις ΗΠΑ. Στη βιβλιοθήκη πληρώνουμε κάθε χρόνο εκατομμύρια για τις συνδρομές στα επιστημονικά περιοδικά (έντυπες και ηλεκτρονικές). Απίθανα ποσά, γύρω στο 25% του προϋπολογισμού της βιβλιοθήκης ο οποίος είναι της τάξης των 200 εκ. το χρόνο. Στην επιστημονική εταιρεία εκδίδουμε μερικά από τα κορυφαία έντυπα στον χώρο αλλά μας κοστίζουν! Δηλαδή ενώ χρεώνουμε page charges στους συγγραφείς, η έκδοση των εντύπων έχει πάντοτε παθητικό και επιδοτείται από άλλες πιο επικερδείς δραστηριότητες της εταιρείας (πχ συνέδρια).
Ταυτοχρόνως επιστημονικές εταιρείες όπως η American Physical Society, IEEE, SPIE (η δικιά μου), ACM, κ.ά. κατηγορούνται ως κύκλωμα κλειστού ελέγχου στη γνώση. Οι New York Times μας είχαν συγκρίνει με την RIAA κάτι που είχε ταράξει πολύ κόσμο στις εταιρείες μας: είμαστε non profit επιστημονικοί φορείς.
Πού το πάω; Σ’ έναν χώρο κατεξοχήν ανοιχτόμυαλο όσον αφορά την επικοινωνία ιδεών και την πρόσβαση στη γνώση, ακόμη δεν υπάρχει σύγκλιση σε ένα μοντέλο ελεύθερης διακίνησης που να είναι οικονομικά βιώσιμο. Υπάρχουν πολλές ιδέες και κάποια αξιόλογο proof of concept εγχειρήματα. Από αυτά η Public Library of Science (PLoS.org) είναι το πιο αξιόλογο και το μελετούμε προσεκτικά. Αυτό που διαπιστώνουμε όμως είναι πως θα μας πάρει καιρό να μεταβούμε από τη μια εποχή στην άλλη και θα χρειαστεί υπομονή.
@λεωνίδας: thanks! Οι επισημάνσεις για τις επιστημονικές εκδόσεις είναι πολύ χρήσιμες. Και όπως λες κι εσύ υπάρχει μία αγωνία για το μέλλον τους. Ίσως να χρειάζονται άλλα μοντέλα, ίσως άλλες συμμαχίες, άλλες δομές. Θα δω το plos.org pου αναφέρεις.
@ληρ Επειδή το ‘φερε η κουβέντα, υπάρχει διαφορά ανάμεσα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι non-profit επιστημονικοί φορείς και το πώς ανταποκρίνονται στις πιέσεις του open access movement (στην προκειμένη περίπτωση υπάρχει πραγματικό movement) και το απαράδεκτο καθεστώς εκβιασμού των βιβλιοθηκών από τους κερδοσκοπικούς (και προκλητικά κερδοφόρους) φορείς όπως οι εκδότες επιστημονικών περιοδικών reed elsevier, routledge, springer etc. (για να μην αναφερθούμε στο lobbying των εν λόγω κυρίων στους οργανισμούς αξιολόγησης γιατί θα ανοίξουμε μεγάλη κουβέντα). Πρέπει να βρεθούν άμεσα δρόμοι εκτόνωσης των εσωτερικών αντιθέσεων αυτού του συστήματος. Δεν είναι απλό και θα πάρει χρόνο, συμφωνώ απολύτως. Σήμερα πάντως το σύστημα ως έχει ευνοεί την πρόσβαση στη γνώση στους έχοντες των δυτικών χωρών και αποκλείει τους μη έχοντες του αναπτυσσόμενου κόσμου που την χρειάζονται το ίδιο και κατά τη γνώμη μου περισσότερο. Γι αυτό και πιστεύω και επιμένω πως πριν ασχοληθούμε με το πώς θα χρησιμοποιήσουμε δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο μας (στα πλαίσια παρεμπιπτόντως μιας γκρίζας οικονομίας εκμετάλλευσης απλήρωτης εργασίας) πρέπει να ασχοληθούμε σοβαρά και υπέυθυνα με το πώς θα κάνουμε δημιουργικότερα τη δουλειά για την οποία πληρωνόμαστε μέσα από πιο ελεύθερη προσβαση στη γνώση και κυρίως πώς θα εγγυηθούμε αυτή την ελευθερία σαν κοινωνίες και θα ανοίξουμε τα κόμμονς της γνώσης στους μη προνομιούχους. Εκεί είναι η μαγκιά. Οι Αφρικανοί δεν καίγονται για το με ποια μουσική επένδυση θα μας δείξουν τις φωτογραφίες των διακοπών τους (εξ άλλου δεν πάνε διακοπές) αλλά εξαρτώνται, εξαρτάται η επιβίωσή τους, από την ελεύθερη πρόσβαση στη γνώση. Ας τους το δώσουμε το έρμο το καλάμι να ψαρέψουνε κάποτε κι αυτοί!
Pingback: vrypan|net|weblog » ο μικρο-παραγωγός